Zmiana imienia lub nazwiska

Nowy Rok to nowe postanowienia oraz chęć zmian. Mogą się one odnosić do różnych sfer naszego życia, w zależności od tego, jacy jesteśmy, jak postrzegamy świat, jakie mamy plany i marzenia. Zmiany są dobre, bo pozwalają iść do przodu, dają szansę na rozwój, otwierając nas na to, co nowe.

Anna Madajczyk-Pietrzak, Dział Prawny OIL

Imię i nazwisko towarzyszą nam od urodzenia, budując naszą tożsamość i przynależność do rodziny. Wybór imienia dla dziecka często wynika z tradycji, pasji czy mody. Wiele osób w dzieciństwie nie lubiło swojego imienia i zastanawia się nad jego zmianą. Jak to zrobić? Wyjaśniam poniżej.

Podstawa prawna

Prawo polskie reguluje takie zmiany. Dowodem na to jest ustawa z 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska. Jej przepisy mają zastosowanie zarówno do obywateli polskich, jak i do cudzoziemców. Dodatkowym aktem prawnym regulującym przedmiotową kwestię jest ustawa z 28 listopada 2014 r. prawo o aktach stanu cywilnego.

Ustawodawca bardzo precyzyjnie określił, co należy rozumieć poprzez zmianę imienia i nazwiska, wskazując, że zmiana imienia oznacza zastąpienie go innym imieniem, zastąpienie dwóch imion jednym imieniem lub odwrotnie, dodanie drugiego imienia, zmianę jego pisowni lub kolejności. Z kolei zmiana nazwiska oznacza zmianę na inne, zmianę pisowni lub zmianę z uwagi na formę dla rodzaju żeńskiego lub męskiego.

Powody zmiany imienia lub nazwiska

Zmiany są dopuszczalne wyłącznie z ważnych powodów. Ustawodawca nie wskazuje ich w formie katalogu zamkniętego, co daje możliwość pewnej swobody w tym zakresie. Wskazuje on przykłady, dla których zmiana imienia lub nazwiska jest dopuszczalna. Wśród nich możemy wskazać zmianę w sytuacji, kiedy nazwisko lub imię jest:

• ośmieszające lub nielicujące z godnością człowieka,
• używane,
• jeśli zostało bezprawnie zmienione,
• noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo się posiada.

Ochrona nazwisk historycznych

W ustawie przewidziano tzw. ochronę nazwisk historycznych, która polega na tym, że w przypadku nazwisk wsławionych w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej lub wojskowej zmiana jest możliwa tylko wtedy, jeśli osoba o nią się ubiegająca posiada członków rodziny o tym nazwisku. Tak więc w sytuacji, kiedy chcielibyśmy zmienić swoje nazwisko na nazwisko, np. wybitnego muzyka, będzie to możliwe tylko wtedy, gdy nazwisko to było już w naszej rodzinie.

Zarówno nasze imię, jak i nasze nazwisko nie może się składać z więcej niż z dwóch członów, natomiast zmiana nazwiska może dotyczyć nazwiska noszonego aktualnie lub nazwiska rodowego.

Wniosek należy złożyć do kierownika urzędu stanu cywilnego, a w przypadku osób zamieszkałych poza granicami RP wniosek składa się za pośrednictwem konsula. Powinien on zawierać takie dane jak:

• imię (imiona) i nazwisko oraz nazwisko rodowe osoby, której zmiana dotyczy,
• numer PESEL,
• jeśli zmiana będzie dotyczyła aktu urodzenia lub aktu małżeństwa, wówczas należy wskazać kierownika USC, który sporządził akt ( jeśli zmiana dotyczy aktu urodzenia małoletnich dzieci, wówczas należy wskazać miejsce sporządzenia tych aktów),
• imię lub nazwisko, na jakie zmiana ma nastąpić,
• adres do korespondencji wnioskodawcy,

Do wniosku należy również dołączyć oświadczenie o niezłożeniu w przeszłości takiego wniosku i o braku decyzji odmownej właściwego organu.

Decyzję o zmianie lub o odmowie zmiany wydaje kierownik USC, do którego wniosek został złożony lub jego zastępca. Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu.

Zmiana nazwiska rodziców a nazwiska dzieci

Zmiana nazwiska przez oboje rodziców powoduje zmianę nazwiska ich małoletnich dzieci oraz dzieci w przyszłości urodzonych. W sytuacji, kiedy zmiana dotyczy tylko jednego z rodziców, może się ona rozciągnąć na małoletnie dzieci pod warunkiem, że drugi z rodziców wyrazi na to zgodę. Zgoda nie jest wymagana, jeśli drugi rodzic jest pozbawiony władzy rodzicielskiej, nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych lub nie żyje. Tutaj ważna uwaga – do zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło lat 13, potrzebna jest także jego zgoda. W przypadku braku porozumienia między rodzicami decyduje sąd opiekuńczy.

Zmiana nazwiska po rozwodzie

Po ustaniu małżeństwa każdy z byłych małżonków ma prawo wrócić do nazwiska, które nosił przed ślubem. Takie oświadczenie należy złożyć przed wybranym kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo konsulem. Jak wynika z art. 59 ustawy z 25 lutego 1964 r., kodeks rodzinny i opiekuńczy, można to zrobić w ciągu 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu. Po tym czasie zmiana również jest możliwa, ale taki wniosek będzie już wymagał uzasadnienia.

Panaceum 1-2/2025